Παρασκευή 6 Μαρτίου 2009

Η εντός ημών επικαιρότητα

Στὸ μικρὸ εἰκονοστάσι μου, χρόνια τώρα, φυλάγω ρόδια, δαχτυλίδια κοριτσιῶν, χρωματιστὰ βότσαλα, πεταλοῦδες. Ὅταν δέομαι, οἱ συμφορὲς ἀπομακρύνονται ἤ, ἐὰν ὄχι, μοιάζουν μὲ πελώριες ἀνορθογραφίες. Ἴσως ἀγαπῶ τὰ καθαρὰ κείμενα γι’ αὐτὸ ˙ γιὰ νὰ μὴ μὲ ἀποστεροῦν ἀπὸ μιά τέτοια δυνατότητα: οἱ ροδιὲς νὰ φωνάζουν σὰν πετεινάρια, τὰ δαχτυλίδια νὰ ὁμολογοῦν τοὺς ἀθάνατους ἔρωτες, τὰ βότσαλα νά μοῦ ὑποβάλλουνε τὴν αἰώνια παρουσία τῆς θάλασσας, οἱ πεταλοῦδες νὰ μὲ πηγαίνουν τρεῖς ὀρόφους πιὸ ψηλὰ πάνω ἀπ’ τὶς ἀθλιότητες. Αἰσθάνομαι μιὰν εὐγνωμοσύνη, ποὺ δὲν ξέρω σὲ ποιὸν νὰ τὴν ἀπευθύνω. Ἐξακολουθητικὰ ὑπάρχει κάποιο πρόσωπο ποὺ μὲ μαγνητίζει σὰν Μέδουσα. Ποιὸ εἶναι; Ποιὸς εἶμαι; Ποῦ εἶμαι;

Συχνά, συμβαίνει νὰ μὴν καταλαβαίνω τί λέω, καὶ ὅμως αὐτὸ νὰ ἀνταποκρίνεται ἀκριβῶς σὲ ὅ,τι αἰσθάνομαι. Τὸ ἴδιο, ἔχω τὴν ὑποψία, συμβαίνει γιὰ τὶς σχέσεις μας μὲ τὴ Γῆ. Ὅσο τὴν καταλαβαίνουμε, ἁπλῶς βρίσκουμε, σκάβοντας μέσα της, διάφορα χρήσιμα μεταλλεύματα ˙ καὶ πάλι, μόνον ἐὰν στὸ ἀναμεταξὺ μία ξαφνικὴ δόνησή της δέ μᾶς καταστρέψει. Λίγο ἐντούτοις ἐὰν τῆς ἀφεθοῦμε χωρὶς ὀπισθοβουλία, τὴ βλέπουμε νὰ μᾶς ἀγκαλιάζει καὶ νὰ μᾶς σηκώνει ψηλά, σὰν πελώριος γαλάζιος ἄγγελος. Κι ὅ,τι ποὺ ἑτοιμαζόμουνα – χωρὶς ἄλλα ἐπιχειρήματα- νὰ τὸ πῶ.

Από τα Μικρά Έψιλον στο εν Λευκώ του Οδυσσέα Ελύτη, εκδόσεις Ίκαρος

Ο Οδυσσέας Ελύτης μιλά για μια εντός ημών πραγματικότητα. Μια αλήθεια που βρίσκεται μέσα στον καθένα από εμάς αλλά οι περισσότεροι αρνούμαστε να υποψιαστούμε την ύπαρξή της ή να την αποδεχτούμε. Σαν αποτέλεσμα ζούμε με όρους που υπαγορεύει μια πραγματικότητα τεχνητή, από σχέδια και φιλοδοξίες τρίτων κι όχι από τη δική μας προσωπική περιπέτεια βιοτής. Ζώντας έτσι κάτω από τη σκιά μιας επικαιρότητας που μας επιβάλλουν τα πολιτικά συστήματα και τα μέσα ενημέρωσης λησμονούμε ή καλύτερα παγιδευόμαστε και δεν ασχολούμαστε με τα ουσιώδη της ζωής.

Παρακάμπτουμε ερωτήματα για την ουσία της ζωής, το νόημα της απώλειας, την άθληση των σχέσεων, την αιτία και το σκοπό της ύπαρξης και των υπαρκτών, τα κρυμμένα μυστικά και τα παιδικά μας όνειρα, επιμένοντας να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας νομίζοντας πως ζούμε, πεθαίνοντας όμως πολλές φορές κάθε μέρα. Ο καταναλωτισμός κι ο άκριτος δογματισμός υπνωτίζουν το μυαλό και έπειτα σαν γάγγραινα μολύνουν τη συνείδηση, τα αισθήματα και την ποιότητα της ζωής μας.

Τα μεταλλεύματα της εντός μας Γης που αναφέρει ο Ελύτης είναι μια υπόθεση που καταξιώνει την ποιότητα μας ως πρόσωπα και είναι αυτά ακριβώς τα ερωτήματα που ο καθένας μας πρέπει να θέτει στον εαυτό του για να συνειδητοποιεί πως αντιπροσωπεύει κάτι συγκεκριμένο. Η εξόρυξη είναι συχνά επώδυνη αλλά αναγκαία. Κι όλα τα ερωτήματα δεν απαντώνται ή χρειάζονται μια διαδικασία ετών – ίσως και τη διάρκεια όλου του βίου- να ικανοποιηθούν.

Η ευγνωμοσύνη του συγγραφέα είναι αυτή ακριβώς: Η αίσθηση πως καταπιάστηκε με τα ερωτήματα αυτά, δημιούργησε σημαντικά συμπεράσματα και διαμόρφωσε αξίες και σταθερές. Όχι ηθικού περιεχομένου. Αξίες που έχουν να κάνουν με την πραγμάτωση της σχέσης ως κοινωνίας προσώπων και τη συναίσθηση της μοναδικότητας σε αναφορά με ό,τι και όποιον συγκροτεί σχέση. Αυτό που τον λυτρώνει είναι η γνώση του τι συνιστά ανορθογραφία στην εμπειρική μας διαδρομή και η αποφυγή της. Το κατά πόσον είμαστε συνεπείς με την εσωτερική μας φωνή, την παιδική αθωότητα κι ευγένεια που δεν εγκαταλείψαμε, τη διάθεσή μας να αγαπάμε άξια και αληθινά.

Η διαδικασία φίλοι μου είναι απλή: Χρειάζεται να εμπιστευτούμε την εσωτερική μας αυτή φωνή και να βιώσουμε την αγάπη ως πρόκληση ελευθερίας. Σκύβοντας λοιπόν ο καθένας μας στο δικό του μικρό εικονοστάσι, θα βρει τα φυλαγμένα ρόδια, τα δαχτυλίδια των κοριτσιών τα χρωματιστά βότσαλα, και ,αν έχει δοκιμάσει τον εαυτό του στις αντιξοότητες, κάποιες πεταλούδες. Τους συμβολισμούς τους αποδίδει χαρακτηριστικά ο Ελύτης. Όλα τα άλλα είναι στο χέρι μας. Η αδιαφορία για την επιβαλλόμενη γύρω μας πραγματικότητα και η ανακάλυψη της δικής μας εσώτατης αλήθειας, διαμορφώνει την ελπίδα για αυτό που μόνο οι ίδιοι θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως πληρότητα βίου.

Στα βασικότερα ερωτήματα του κειμένου ο Ελύτης ευφυώς δεν δίνει απάντηση. Ενδιαφέρει όλους μας πρώτιστα το ερώτημα και πολύ μετά η απάντηση που, εν τέλει, είναι προσωπική υπόθεση για τον καθένα. Είναι ζήτημα πληρότητας της δικής του επικαιρότητας. Αξία έχει μόνον αυτό. Τα άλλα δεν είναι δικά μας. Κι ό,τι μας επιβάλλεται, δεν μας ανήκει.

Υ.Γ. Προσοχή˙ τα πρόσωπα Μέδουσες πάντα θα υπάρχουν και πάντα θα μαγνητίζουν. Αγώνας σχέσης όμως δίχως αυτά... δεν υπάρχει.

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ασύλληπτο το κείμενο, ασύλληπτη και η προσέγγισή σου. Μπράβο. Όλοι θα πρέπει να κοιτάμε πρώτα τι γίνετε μέσα μας και μετά να ασχολούμαστε με το τι λένε οι άλλοι ή αυτά που θέλουν να μας επιβάλλουν. Έτσι αποκτά και η ζωή μας κάποιο νόημα.
Θέλει πολύ προσπάθεια και να μην ακούμε της εύκολες Σειρήνες. Όσοι δεν αντέχουν γίνονται πιόνια του συρφετού. Ή στη καλύτερη περίπτωση παρασύρονται από τις Μέδουσες. Όλα παίζονται μέσα μας. Στη δική μας επικαιρότητα.
Φως στο τούνελ μας λοιπόν.

Ανώνυμος είπε...

Μου αρέσει πολύ η επιμονή σου με τον Ελύτη. Φανερώνει πολλά και για το γούστο και για την ποιότητά σου. Είχα διαβάσει τα μικρά έψιλον παλιότερα και αυτό το απόσπασμα δεν το θυμόμουν. Χάρη σε σένα το ανακάλυψα ξανά και ομολογώ πως με συγκίνησε πολύ. Τα σχόλια σου είναι αντιπροσωπευτικά για ένα τόσοσ σπουδαίο κείμενο και το υποστηρίζουν με απόλυτη επιτυχία.
Μακάρι οι παράμετροι που θίγονται να γίνουν μιας πρώτης τάξης εναυσμα για τον καθένα μας να αντιληφθεί κάποια πράγματα για τη καθημερινότητά του. Και ο τίτλος μου φάνηκε ιδιαίτερα εύστοχος. Ίσως θα έπρεπε να βάλεις και στο ποίημα της Δημουλά δικό σου τίτλο. Όπως και νά χει τέτοια κείμενα θα είναι για πάντα επίκαιρα και θα βοηθάνε την "εντός ημων επικαιρότητα" να γίνεται πιο όμορφη και ουσιαστική.

Ανώνυμος είπε...

Πολύ καλό το κείμενό σου. Θεωρώ τον τίτλο ευρυματικό. Πολλές φορές έχω κι εγώ αναρωτηθεί με τον τρόπο που μιλά ο Ελύτης. Αυτό το ιδιωτικό μικρό εικονοστάσι είναι, ή πρέπει να είναι, για τον καθένα μας ένα καταφύγιο για να σκύβουμε μέσα του πολλές φορές τη μέρα και να εκτιμάμε τι αξίζει και τι όχι.
Ο Ελύτης θα είχε υπόψη του το μέρος που δεν ανιχνεύουμε ποτέ και κρύβει θαύματα. Δυστυχώς ισχύει σχεδόν για όλους. Συνέχισε με τέτοια κείμενα. Ο Ελύτης είναι πάντα επίκαιρος.

filologina είπε...

Εκπληκτικό. Κι όταν λέμε εκπληκτικό το εννοούμε. Μπράβο υπουργέ. Μου αρέσει πολύ η προσέγγισή σου σε όλα τα κείμενα. Ο Ελύτης παραμένει για πάντα διαχρονικός. Μεγάλη κληρονομιά για την Ελλάδα.

Τρίτο πρόσωπο είπε...

Όλα τα "μικρά έψιλον" είναι κείμενα με ιδιαίτερη αξία. Όμορφα και με βαθειά νοήματα. Είναι μεγάλη υπόθεση που καταφέρνεις και μεταφέρεις με τέτοια ικανότητα κάτι από τον τεράστιο πλούτο των κειμένων αυτών. Είναι δύσκολο μεταξύ αριστουργημάτων να επιλέξεις ένα και να το προβάλλεις με σεβασμό στα υπόλοιπα αναδεικύοντας παράλληλα στην ιδιαιτερότητά του.
Απ'ότι φαίνεται πρέπει να αγαπάς πολύ τον Ελύτη και γι' αυτό μεταφέρεις με τέτοια άνεση τα νοήματά του. Βλέπω πάντως πως κάθε φορά που επιλέγεις κάποιο κείμενο το κάνεις με μεγάλη ικανότητα και ευθύνη. Πολλά συγχαρητήρια!