Όλα και τίποτα

Όλα ξεκίνησαν εκείνο το απόγευμα που χρειάστηκε να διαφωνήσω έντονα με ένα αγαπημένο φίλο για την αξία αυτών των δυο λέξεων. Υπάρχει όλα και τίποτα όπως αντίστοιχα υπάρχει το πάντα και το ποτέ; Κι αν ναι, τότε τι χωράει σε αυτά; Σε όλα τα αντιθετικά ζεύγη υπάρχει μια μυστική αλληλουχία, ένα αδιόρατο μυστικό νόημα που τα δένει κι ενώ οποιοσδήποτε στην αρχή δεν μπορεί παρά να διακρίνει την αντίθεσή τους, στο τέλος υποχρεώνεται να αναγνωρίσει την αδιάρρηκτη ενότητά τους. Άλλωστε το όλα γίνεται τίποτα με μια ανεπαίσθητη κίνηση όπως και το αντίστροφο. Επιστρέφοντας σπίτι αναρωτιόμουν για ποιο λόγο σε όλους τους αιώνες της ανθρώπινης ιστορίας κάθε φορά που χρειάζεται να μιλήσουμε για τούτες τις δυο έννοιες, προτάσσουμε πρώτα το όλα κι έπειτα το τίποτα.

Από τις καθημερινές εκφράσεις έως τις πιο βαρυσήμαντες επιστημονικές εκφράσεις το δίδυμο αυτών των δυο εννοιών ξεκινά σαν έκφραση και σαν εικόνα πρώτα με το όλα κι έπειτα με το τίποτα. Το χουμε ανάγκη; Είναι ψυχολογισμός; Συνήθεια; Το σίγουρο είναι πως εδώ η μικρότερη λέξη νικά τη μεγαλύτερη επειδή ακριβώς σε τούτο τον γλωσσικό παραλογισμό το μικρό χωρά τα πάντα και το μεγαλύτερο ούτε την ερμηνεία του.

Αδυνατώ λοιπόν να δεχτώ πως υπάρχει το τίποτα. Αυτό είναι απλά μια λέξη για να εκφράσουμε το λιγότερο από το όλο, τα πάντα. Όταν κανείς λέει πως δε νιώθει τίποτα, δεν έχει τίποτα, δε θέλει τίποτα απλά αγνοεί ή καλύτερα θέλει να αγνοεί πως πίσω από αυτό το τίποτα είναι ο ίδιος του ο εαυτός. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος λέω πως το τίποτα είναι η λέξη που εφεύραμε για να καλύψουμε τον εαυτό που δεν φτάσαμε. Δεν είναι η πιο κενή λέξη. Το αντίθετο μάλιστα. Είναι η λέξη η πιο γεμάτη με όλα όσα δεν έχουμε ή δε γίναμε. Όλα αυτά τα χωρέσαμε, άτεχνα ή επιτυχώς, σε μια μικρή λέξη για να κάνουμε υποφερτή την αδυναμία μας να γεμίσουμε από πρόσωπα ή στιγμές το πάντα που χρωστάμε στον ολοκληρωμένο μας εαυτό.

Μα είναι δυνατόν; Είναι ποτέ δυνατόν ένας άνθρωπος να τα έχει όλα, να ζήσει τα πάντα; Για όσους τους τρομάζουν οι λέξεις δεν έχω απάντηση. Για όσους όμως τολμούν να ριψοκινδυνεύσουν την ύπαρξη μιας άλλης πραγματικότητας, είμαι σαφής. Μιλώ πολύ συγκεκριμένα. Ναι γίνεται και γίνεται όμορφα αλλά δύσκολα. Ο τρόπος είναι πάλι ο ίδιος, αντίστροφα δεδομένος από τη λογική που μας υπαγορεύει η γνώση μας για αυτές τις δυο μικρές λέξεις έννοιες. Όσο το τίποτα είναι γεμάτο από όλα όσα κι όσους δεν έχουμε, έτσι και το όλα χωρά μόνο έναν ή κάτι ελάχιστο. Ένα πρόσωπο; Μια εμπειρία; Μια στιγμή; Αλήθεια πόσες φορές η ζωή του καθενός μας δεν πλημμύρισε διαστέλλοντας τα όριά της με την πληρότητα που δεν ήξερε να χωρέσει από την παρουσία ενός ανθρώπου, από μια εμπειρία εκ γενετής ιδιαίτερη ή μια στιγμή πρωτόγνωρα βιωμένη;

Οι δυο λέξεις μπορεί να φαίνονται τόσο διαφορετικές, κάποιοι αφελώς τις χαρακτηρίζουν αντίθετες, ωστόσο πίσω τους υπάρχει και μια λεπτομέρεια που οι περισσότεροι από τους οδοιπόρους των βαθιών συγκινήσεων ξέρουν καλά. Ο δρόμος από τη μια λέξη στην άλλη δεν είναι, δεν μπορεί αν είναι ο ίδιος. Τι εννοώ. Ο καθένας μας πολύ γρηγορότερα πηγαίνει από το όλα στο τίποτα (θυμηθείτε, αρκεί να χάσει τον ή το ένα) ενώ για να φτάσει από το τίποτα στο όλα του χρειάζονται απαραίτητα πάντα δύο. Εκτός από τον άνθρωπο ή την εμπειρία που θα του προσφέρουν τη δυνατότητα της πληρότητας χρειάζεται κι ο ίδιος μας ο εαυτός κάθε φορά για να πολλαπλασιάσει αυτή την ευκαιρία. Χρειάζεται δηλαδή να πάψουμε να πολλαπλασιάζουμε με το μηδέν, να γίνουμε έστω κάτι ελάχιστο, ακόμη και ένα που πολλαπλασιαζόμενο με την αξία που μας δίνεται να δώσουμε τα πάντα. Δεν ξέρω εάν αυτό στα μαθηματικά των συναισθημάτων είναι δίκαιο. Ξέρω όμως πως είναι, αν μη τι άλλο, σοφό.

Κι αν λοιπόν τούτες οι δυο λέξεις χωράνε τέτοιο νόημα γιατί, για ποιον λόγο, τόσο άστοχα τις χρησιμοποιούμε όλοι μας καθημερινά; Γιατί μάθαμε αλλιώς να μιλάμε κι άλλα αν εννοούμε; Επειδή ακριβώς αυτό μάθαμε. Μας έμαθαν, το κάναμε ή το δεχτήκαμε οι ίδιοι ως ορθό, να χρησιμοποιούμε το όλα και το τίποτα πιστεύοντας πως δεν είναι τίποτε άλλο από δυο λέξεις φθαρμένες από την αληθινή τους σημασία, δυο λέξεις που μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιήσει για να μιλήσει για πράγματα απόλυτα, όπως το όλα και το τίποτα, όπως το ποτέ και το πάντα. Μα υπάρχουν λέξεις απόλυτες, απόλυτες έννοιες, στιγμές, άνθρωποι, οτιδήποτε απόλυτο, τέλειο σε τούτο τον κόσμο; Όποιος δεν αναγνωρίζει αυτή την τελειότητα στο καθετί μάλλον δεν μπορεί να δεχτεί λέξη από όσα γράφτηκαν πριν. Δεν τολμά δεν μπορεί, δε θέλει να πιστέψει πως το όλα και το τίποτα είναι δυο πραγματικότητες τόσο βέβαια στοιβαγμένες σε δυο λέξεις όσο κι η αναπνοή μας. Όσοι δεν πιστεύουν απλά έχασαν δυο λεπτά διαβάζοντας, όσοι γνωρίζουν απλά θυμήθηκαν ξανά πως η ζωή μας όλη δεν είναι τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο από αυτήν ακριβώς την ισόβια καθημερινή διαδρομή από τη μια λέξη στην άλλη. Το νου σας στον προορισμό…