Ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά

Όταν ολοκλήρωσα το βιβλίο ένιωθα δεκαπέντε χρόνια μεγαλύτερος ηλικιακά. Λες κι όλο το έργο προσπαθούσε να πείσει τον αναγνώστη πως τα χρόνια μετράνε διπλά και πως η μέση ηλικία είναι μια περίοδος σημαντικά εκτενέστερη απ’ ό,τι συνήθως οι περισσότεροι υπολογίζουν. Η σχέση μου όμως με το συγγραφικό έργο του π. Φάρου με έκανε να διώξω μακριά κάθε ψυχοπλακωτική διάθεση και να αναγνωρίσω αμέσως τις κρυμμένες αρετές του βιβλίου. Επειδή όμως πρέπει να είμαστε δίκαιοι, θα ήταν παράλειψη να μην σημειωθεί πως το Ούτε πολύ νωρίς, ούτε πολύ αργά είναι το πρώτο βιβλίο που ο π. Φιλόθεος Φάρος συνυπογράφει με τον Γιώργο Σιγαλό, συγγραφέα, ψυχοθεραπευτή και καλό συνεργάτη – μαθητή του για χρόνια.

«Στη μέση ηλικία, ο άνθρωπος καταλαμβάνεται από ένα πλήθος ανησυχιών και φόβων για την ως τώρα αποτελεσματικότητά του καθώς και για τα χρόνια που θα ακολουθήσουν. Αν δεν μπορέσουμε να αποδεχθούμε τη μέση ηλικία, δεν θα είμαστε ικανοποιημένοι από τη ζωή μας και δεν θα είμαστε ιδιαίτερα χρήσιμοι, ούτε σε εμάς τους ίδιους, ούτε στους άλλους.

Μέσα από διαδικασίες και συναισθήματα που ενώνουν το παρελθόν, την παιδική ηλικία με το παρόν, αλλά και βλέποντας όλα αυτά που έχουν επιτευχθεί τα προηγούμενα χρόνια, ο ενήλικας, στα μισά του δρόμου της ζωής του, μπορεί να αξιοποιήσει τις αμέτρητες ευκαιρίες που παρουσιάζονται για να αναπτυχθεί και να ωριμάσει.

Αλλά αυτό γίνεται μόνο μέσω της αυτοαποδοχής, μέσω της εξερεύνησης στα βάθη του εαυτού, αλλά και των βιωμάτων των προηγουμένων ετών. Οι σχέσεις μας με τους άλλους, με την οικογένεια, με τον σύντροφό μας, ο χειρισμός των προβλημάτων και αγωνιών που εμφανίζονται στη μέση ηλικία, χρειάζεται να κατανοηθούν ώστε να μπορέσουμε να βιώσουμε όσο πιο δημιουργικά γίνεται αυτό το σημαντικό στάδιο της ζωής μας.

Η μέση ηλικία είναι μία πραγματική περιπέτεια, που παραμένει ανοιχτή σε όσους θέλουν πραγματικά να τη βιώσουν, μία περιπέτεια ουσιαστικής κατανόησης της ζωής και του εαυτού μας ώστε να πετύχουμε την πραγματική ωριμότητα και ικανοποίηση».

Απόσπασμα από το βιβλίο

Πότε είναι η μέση ηλικία;
Σου είπε ο δεκάχρονος γιος σου ότι είσαι μεσήλικας; Να είσαι ευχαριστημένος που δεν σου είπε ότι είσαι ανοιακός. Ο δεκάχρονος γιος του Διομήδη, σε μία συζήτηση με τον πατέρα του, σχετική με την ηλικία, του είπε ότι «η μέση ηλικία αρχίζει στα τριάντα», και όταν εκείνος τον ρώτησε ανήσυχος, «και πότε αρχίζει η γεροντική ηλικία;» «στα σαράντα», απάντησε ο γιος του χωρίς κανέναν δισταγμό. Ο Διομήδης ήταν τότε σαράντα χρονών.

Έτσι, τα έχεις καταφέρει πολύ καλά αν στα σαράντα πέντε δεν θεωρείσαι κάτι περισσότερο από μεσήλικας. Νομίζω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μιας προχωρημένης ηλικίας θυμούνται κάποια στιγμή που αισθάνθηκαν για πρώτη φορά πως δεν είναι πια νέοι και πως θα έκαναν τα πάντα να το παραδεχθούν.

[…]

Η μέση ηλικία, από την πνευματική και κυρίως προσωπική πλευρά, δεν είναι αναγκαστικά ή αναπότρεπτα μία περίοδος στασιμότητας και οπισθοδρόμησης. Το προοδευτικό έργο της μέσης ηλικίας είναι η επίτευξη μιας ουσιαστικής κατανόησης της ζωής με όρους που θα αποτελεί επίσης προσφορά και βοήθεια στους άλλους. Είτε το αποκαλούμε αυτό κατάκτηση σοφίας είτε πνευματική εμπειρία είτε απλό συμβιβασμό με τις πραγματικότητες της ζωής με διορατικότητα και επίγνωση, και είτε επιτύχουμε είτε αποτύχουμε σ’ αυτό το έργο, αυτό είναι που δίνει νόημα στη ζωή σ’ αυτή την περίοδο. Στην πραγματικότητα αυτό από πολλές απόψεις κάνει αυτή την περίοδο σημαντικότερη από τις άλλες, γιατί είναι η περίοδος που η ζωή μας πρέπει και μπορεί να φθάσει στην πληρέστερη καρποφορία της σε προσωπική εμπειρία. Χωρίς αυτό, ό,τι συνέβη προηγουμένως θα είναι ανολοκλήρωτο.

[…]

Στην πραγματικότητα, στο ποσοστό που η ωρίμανση της προσωπικότητας δεν πραγματοποιείται, το υποκατάστατο της υλιστικής επιτυχίας τείνει να κάνει τη ζωή όλο και περισσότερο επιδερμική, ρηχή και χυδαία. Όσο είμεθα προσεκτικοί να προστατεύσουμε τον εαυτό μας ενάντια σε οποιοδήποτε ιδανικό που χρησιμοποιεί την ενδοσκόπηση για να αρνείται τον κόσμο, για το δεύτερο μισό της ζωής, και ταυτόχρονα είμεθα προσεκτικοί να αναγνωρίσουμε ότι η καλή επαφή με τις πραγματικότητες της καθημερινής μας ζωής είναι τόσο σημαντική στη μέση ηλικία όσο και σε κάθε άλλη περίοδο της ζωής, μπορούμε να πούμε ότι οι αξίες αυτού που μόνο πνευματική ζωή μπορούμε να αποκαλούμε θα γίνουν όλο και περισσότερο κυρίαρχες.