Από τον Έκο στον Καβάφη

Όταν ο Ουμπέρτο Έκο διακήρυττε πως τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις, θα είχε, πιθανότατα, μετρήσει στη σκέψη του πως αυτή η θέση θα επαληθεύεται πανηγυρικά κάθε χρόνο όπου γης. Στην Ελλάδα ωστόσο υπάρχει μια διαφορά. Ο Αύγουστος είναι ο μήνας που στα μάτια ενός αμερόληπτου ιστορικού παρατηρητή λαμβάνουν χώρα το πιο εντυπωσιακό γεγονός της χρονιάς˙ οι διακοπές του νεοέλληνα! Όσο και να το κάνεις κάθε επαναστάτης όσο κι αν εξαντλήθηκε όλο το χρόνο δικαιούται έναν μήνα, λίγες μέρες έστω διακοπών σε τούτο το μαγευτικό μέρος. Ο ιστορικός απορεί, γυρεύοντας τον αγανακτισμένο επαναστάτη των προηγούμενων μηνών σε κάποιο δρόμο της πόλης να κρατά πανό και σημαίες διεκδικώντας οτιδήποτε διεκδικείται. Κι όμως! Τι κρίμα! Ο σκληροτράχηλος διαδηλωτής των προηγούμενων μηνών ξεκουράζει το καταπονημένο από τον ιδεολογικό αγώνα σώμα του πάνω σε μια ξαπλώστρα κάποιας διάσημης παραλίας οποιουδήποτε νησιού κάτω από τον ελληνικό ήλιο. Επιτέλους! Ο αγώνας τώρα δικαιώνεται! Όπως και αν το είπε ο κύριος Έκο ξέχασε κάτι. Όχι μόνο ειδήσεις˙ ούτε επαναστάσεις υπάρχουν τον Αύγουστο!

Θα θεωρούσα την κρίση μου ειρωνική εάν κι ο ίδιος δεν αντίκριζα σε τούτη την περίοδο κι ο ίδιος κοσμοϊστορικές αλλαγές στην δοκιμαζόμενη από την κρίση πατρίδα μας. Ναι, οι δρόμοι άδειασαν, οι διαδηλωτές ηλιοθεραπεύουν την αγωνιστικότητά τους κάπου μακριά, η πόλη ηρέμησε, η πατρίδα (τουλάχιστον ως το βράδυ) κοιμάται! Οι παχιές μύγες το Αυγούστου είναι οι πιο αψευδείς μάρτυρες που συνηγορούν μαζί μου στην κορύφωση των θερινών διακοπών. Όπως και να το κάνουμε για λίγες ή περισσότερες μέρες, τούτες τις μέρες η πατρίδα ξεχύνεται στις παραλίες, αποικεί στα τουριστοσυντηρούμενα νησιά, εγκαταλείπει άγχη και προβλήματα, ναι, επιτέλους το καλοκαίρι είναι η εποχή που ορθά μας υποδεικνύει τον αληθινό τρόπο του ευ ζην! Το νεοελληνικό ευ ζην είναι κι αυτό αγώνας! Ίσως με το πέρασμα των χρόνων (μιλώ προσωπικά) ο άνθρωπος να γίνεται περισσότερο ιδιότροπος, όλα να του φταίνε, να ρίχνει άδικο όταν τα πάντα γύρω του δείχνουν φωτισμένα από τον νοητό ήλιο της Δικαιοσύνης, να μην είναι εν τέλει ικανός να παρακολουθήσει τη ροή των γεγονότων με τον τρόπο που χτίζεται η κοινή λογική και κυρίως η νεοελληνική κουλτούρα.

Μάλλον εγώ πρέπει να είναι ιδιότροπος που δεν καταλαβαίνω το πώς οι ίδιοι άνθρωποι που χθες έβλεπα να διαδηλώνουν οργισμένοι κατά της ακρίβειας και των εκάστοτε επώδυνων οικονομικών μέτρων, ανοίγουν σαμπάνιες σε συναυλίες νεόπλουτων (ακόμη;) στη Μύκονο, διαμένοντας σε ξενοδοχεία κάποιων αστέρων, κυκλοφορώντας με το ξεπεσμένο ύφος του δήθεν ξεχωριστού ανάμεσα σε μια πολτοποιημένη καλοκαιρινή τουριστική βιομηχανία που αφήνει στην άκρη οράματα και θυσίες για χάρη του ελληνικού καλοκαιριού! Τούτο τον μήνα δεν υπάρχει θέση για διεκδικήσεις παρά μόνο για ένα φτηνό εισιτήριο στο κοσμοπολίτικο νησί. Ας ξεκουραστούμε τώρα, τον Σεπτέμβρη θα ξαναγίνουμε επαναστάτες. Όμορφα ηλιοκαμένοι επαναστάτες!

Για δες! Οι ίδιοι άνθρωποι που απαιτούσαν να μη γίνει καμία απόλυση στον δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα, πλέον δροσίζουν την αγωνία τους σε παραλίες της κοσμοπολίτικης Πάρου, σε θέση ετοιμότητας, πάντα κοντά σε ένα υπαίθριο μπαράκι με καλλίγραμμα εφηβικά κορμιά σε ρόλο σερβιτόρων. Αυτοί λοιπόν είναι οι άνθρωποι που ορκίζονται στα πανό τους ανατροπές και ρήξεις; Αυτοί παπαγαλίζουν πρόοδο και έξοδο από την κρίση; Γνωρίζει η επανάσταση ρεπό; Αργίες; Παίρνει άραγε κι αυτή τις διακοπές της μαζί με όλους εμάς; Αν όχι, τότε μάλλον κάτι κάνουμε λάθος. Ή αυτοί οι δήθεν διαδηλωτές δεν έχουν συνείδηση του τι είναι επανάσταση ή πιθανότατα έχουν μπερδέψει τον Κολοκοτρώνη με τον Σαλπιγγίδη!

Ανάμεσά τους είναι οι ίδιοι άνθρωποι που εξασφαλίζοντας κάποιο εφάπαξ, μια ικανοποιητική σύνταξη και ένα εργασιακό παρελθόν διεκπεραιωτικού βολέματος εξαργύρωσαν τους πολυδιαφημισμένους δήθεν αγώνες του μακρινού παρελθόντος με μια πανάκριβη μακαριότητα μακριά από διεκδικήσεις και αγώνες. Αυτοί πάλεψαν, καιρός να κάνουν το ίδιο κι οι νέοι! Σε αυτούς τους ανθρώπους που πίνοντας freddo ή παγωμένες μαργαρίτες κατακρίνοντας τον εθνικό πολιτικό μας κατήφορο, βλέπω τους ίδιους που αρνούνται να καλλιεργήσουν έστω κι ένα ραπανάκι για την όρεξη, αυτοί βλέπεις μεγάλωσαν στην πόλη, δεν τους έμαθε καμία οικογένεια και κανένα σχολείο πώς να είσαι ανεξάρτητος. Αμερικανάκια θα γίνουμε κι εμείς;

Ο Σεπτέμβρης όμως θα εμφανίσει στους δρόμους αυτούς τους ίδιους ανθρώπους που μοδάτα «αγανακτισμένοι» (έγινε κι αυτό ένας τίτλος ευγενείας όσο να’ ναι) θα διαδηλώνουν υπέρ μιας κεκτημένης σάπιας ευζωίας, κατηγορώντας θεούς και δαίμονες (έλληνες κι ευρωπαίους) επειδή δεν περίσσεψε και για τους ίδιους κάποιο αυθαίρετο στον Παράδεισο της λαμογιάς και των εύκολων ανέσεων του παρελθόντος. Μιλάμε για φωνές, μούτζες στο εθνικό Κοινοβούλιο, βρισιές απέναντι σε κάποιους που οι ίδιοι ψήφισαν αλλά, άγνωστο πώς, ποτέ δεν συμφωνούν μαζί τους, μιλάμε για βία που φτάνει μέχρι και σε επεισόδια ακραίας μορφής, η ελευθερία πάντα έχει θύματα, πάντα πρέπει να έχει θύματα, πάντα κάποιος πρέπει να χάνει και κάποιος να κερδίζει, αρκεί πάντα εσύ να χάνεις και πάντα να κερδίζω εγώ. Δεν υπάρχει κοινό καλό, δεν μπορεί να υπάρξει κοινό όραμα, εθνική προσπάθεια, συλλογική αφύπνιση, πάντα το δίκιο θα κατοικεί σε πεποιθήσεις γεννημένες από προσωπικό συμφέρον και ιδιωτική ακρισία. Δεν υπάρχει παιδεία, δεν υπάρχει καλλιέργεια σε τούτο τον τόπο, για να ακουστείς πρέπει να φωνάξεις, να παλέψεις, να απεργήσεις, να αρνηθείς. Ο αγώνας δεν έχει περιεχόμενο, μόνο όνομα και εύηχα ψεύτικους σκοπούς.

Και θα μου πεις, καλά, τι προτείνεις; Να αφήσουμε τις αναπαυτικές ξαπλώστρες και την καλοκαιρινή ραστώνη και να μαζευτούμε πάλι στην πόλη διαδηλώνοντας κάτω από τον καυτό ήλιο για τα δικαιώματά μας; Θα επαναλάβω κάτι που είχα γράψει και παλιότερα. Προσωπικά θεωρώ παντελώς αδιάφορο να συναθροιστούμε πάλι στις πόλεις κρατώντας πανό και ντουντούκες διαδηλώνοντας για δήθεν δικαιώματα. Στη συνείδησή μου ο αγώνας χτίζεται στην καθημερινότητα του καθενός μας, είναι βίωμα, έκφραση της καθημερινότητάς του, ούτε λόγια, ούτε συνθήματα, ούτε κούφιες ιδεολογίες, πολιτών δίχως προσωπική καλλιέργεια και παιδεία.

Ο κάθε σκοπός κρίνεται ως προς την ποιότητά του από το πόσο συνεπείς υπήρξαμε στην υπηρεσία του. Πόσο συνειδητά υπήρξαμε εκφραστές του, αναγνωρίζοντας πως το εθνικό συμφέρον ξεπερνά το οποιοδήποτε ατομικό και πως είναι αδύνατον να βγούμε από την κρίση εάν εσύ κι εγώ δεν συνεργαστούμε, δεν μονοιάσουμε, δεν μάθουμε να ζούμε αλληλέγγυα μαζί ορίζοντας την κρίση πέρα από τις οικονομικές προεκτάσεις της, στον τρόπο που διαμορφώνει την καθημερινότητα του καθενός μας και έπειτα την ταυτότητα της χώρας μας.

Απέναντι σε μεγάλες εθνικές κρίσεις οι πρόγονοί μας έχουν να μας δείξουν μια πληθώρα αγωνιστικής παρουσίας που δημιουργούσε πολιτισμό μόνο και μόνο επειδή υπηρετούσε ένα δίχως συμβολισμούς αληθώς βιούμενο τρόπο υπάρξεως. Εάν για εμάς η σύγχρονη κρίση ξεπερνιέται με διακεκομμένους κατ’ επίφασιν αγώνες που ξεκινούν το πρωί με πανό στο Σύνταγμα και καταλήγουν το μεσημέρι με τσίπουρα στου Ψυρρή, ας συνεχίσουμε τις μακάριες καλοκαιρινές μας διακοπές γυρνώντας και το άλλο πλευρό για να μαυρίσουμε καλά. Εξάλλου, δεν θα πάρει κανείς χαμπάρι πως λείπουμε. Η απουσία μας ίσως να είναι το ίδιο σημαντική όσο κι η παρουσία μας. Όσο να’ ναι είναι κι αυτό μια καθησυχαστική δικαιολογία…

Και μιας κι ο λόγος για όμορφες καθησυχαστικές δικαιολογίες η τελευταία κουβέντα ανήκει στον παππού Καβάφη. Ο ίδιος βλέποντας από την ουράνια Αλεξάνδρεια το αενάως αναζωογονούμενο πιθηκίζων νεοελληνικό lifestyle αντιπαραθέτει τις δυο εικόνες. Οι νεοέλληνες της πολιτικής ακρισίας αλλά της καλογυμνασμένης θερινής κοινωνικής ραστώνης έχουν προς στιγμή ξεχάσει (είναι και η μουσική δυνατά βλέπεις) τους μύδρους κατά της τρόικας, της Μέρκελ και του Σόιμπλε. Οι εχθροί είναι υπαρκτοί αλλά τώρα δεν μας αφορούν. Δυστυχώς για εμάς αυτοί εξακολουθούν κι είναι εδώ. Αυτοί που λείπουμε είμαστε εμείς. Αλλά δεν βαριέσαι; Μια χαρά είμαστε καλοκαιριάτικα χωρίς βαρβάρους. Ο Σεπτέμβρης εγγύς…

Γιατί αδειάζουν γρήγορα οι δρόμοι κ’ η πλατέες,
κι όλοι γυρνούν στα σπίτια τους πολύ συλλογισμένοι;

Γιατί ενύχτωσε κ’ οι βάρβαροι δεν ήλθαν.
Και μερικοί έφθασαν απ’ τα σύνορα,
και είπανε πως βάρβαροι πια δεν υπάρχουν.

Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους.
Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.