Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2016

Το μικρό Μοναστηράκι

Οι στίχοι του τραγουδιού είναι σαφείς: Οι παλιές αγάπες πάνε στον Παράδεισο! Τούτο βέβαια σημαίνει πως ο χωρισμός σε μεταφέρει αυτόματα στην αντίπερα όχθη, οπότε για να είναι η παλιά σου αγάπη στον Παράδεισο τότε μάλλον εσύ θα βρίσκεσαι στην κόλαση. Τέτοιες σκέψεις στριφογυρνούσαν στο μυαλό μου όταν τις προάλλες κατηφορίζοντας τη Γραβιάς στο κέντρο της Αθήνας κοντοστάθηκα στο βιβλιοπωλείο που για δυο σχεδόν δεκαετίες είχε φιλοξενήσει κάποια από τα πιο όμορφα ταξίδια μου στην αγορά των βιβλίων.

Η ώρα ήταν περασμένη οπότε πλησίασα το τζάμι και φέρνοντας την παλάμη στο μέτωπο άγγιξα το σιδερένιο ρολό που φύλαγε την γυάλινη προθήκη των σύγχρονων εκδόσεων Δωδώνη. Πίσω από τα τζάμια και τις ανάμενες λάμπες φθορίου είδα να ζωντανεύει το παρελθόν και να κυριεύει κάθε μου αίσθηση. Στην καρέκλα πίσω από το ταμείο κάθονταν η κ. Μαρία, με τα γυαλιά της, έχοντας ανοιχτή την οθόνη του υπολογιστή, σιγομουρμουρίζοντας κάποιους στίχους από το έντεχνο τραγούδι που γέμιζε το χώρο κι έχοντας ένα παλιό βιβλίο στα χέρια της μοίραζε τις ματιές της πότε σ’ αυτό και πότε στον συνομιλητή της. Απέναντί της η εμβληματική μορφή του κ. Άρη, παλιού ιδιοκτήτη του βιβλιοπωλείου, ψυχή κυριολεκτικά της πορείας του παλαιοβιβλιοπωλείου σε ένα ιδιαίτερα ανταγωνιστικό εμπορικά περιβάλλον. Ο ίδιος έπινε αργά τον ελληνικό καφέ του, στολίζοντας με το χαρακτηριστικό χαμόγελό του τα βήματα των περαστικών που βιαστικά περνούσαν διασχίζοντας την Γραβιάς. Συχνά, σαν το παραγάδι, έπιανε με αυτό κάποιον πελάτη που δήθεν από περιέργεια δήθεν για να πει μια καλημέρα έμπαινε μέσα.

Την ίδια ώρα ανέβαινε από το υπόγειο η Νίκη η κόρη της κ. Μαρίας χαιρετώντας με την χαρακτηριστικά εύθυμη διάθεση και φωνή της όσους γνωστούς έβλεπε ανοίγοντας μια μικρή συζήτηση με κάποιον από αυτούς. Πιο πίσω στο βάθος του ισογείου, κρυμμένοι πίσω από ράφια με βιβλία, σαν τους πολεμιστές στα χαρακώματα ο Κώστας με τον Δημήτρη, να κρυφογελούν σφίγγοντας στα χέρια τους κάποια παλιά, ξεχασμένη και πολύτιμα δυσεύρετη έκδοση ενός σπάνιου βιβλίου που έψαχναν για πολλά χρόνια. Τον συγγραφέα τον γνώριζαν μάλλον μόνο οι δυο τους και τούτο έκανε την ανακάλυψή τους πιο πολύτιμη. Στην άλλη άκρη εγώ συγκινημένος από τη ευκαιρία της απόκτησης του τόμου του Albin Lesky για την αρχαία ελληνική λογοτεχνία με ένα μικρό σχετικά αντίτιμο. Άλλοι πελάτες έπαιρναν κι άφηναν από τα ράφια διάφορα βιβλία, άλλοι ανέβαιναν από το υπόγειο με μια αγκαλιά από αυτά, άλλοι ξεφύλλιζαν κι όλοι μαζί σαν σε όνειρο προσδοκούσαμε την μεγάλη έκπληξη που με το όνομα ενός τίτλου θα χρωμάτιζε τις μέρες μας.

Όλα αυτά τα πολλά χρόνια που επισκεπτόμασταν το Μικρό Μοναστηράκι, σπάνια να φύγαμε με άδεια χέρια. Κι όταν λέω σπάνια εννοώ σχεδόν ποτέ. Εκτός από τις εκπτώσεις σε τελευταίες κυκλοφορίες στο ισόγειο, στο υπόγειο έβρισκες ένα θησαυρό από παλαιότερες εκδόσεις και έργα σε προκλητικά χαμηλές τιμές. Ο ορισμός της ευκαιρίας για κάθε βιβλιόφιλο. Μπορούσες παράλληλα να παραγγείλεις κάποιο βιβλίο ή να ζητήσεις ένα άλλο που θεωρούνταν εξαντλημένο. Ο βασιλιάς των παλαιοβιβλιοπωλών, ο κ. Άρης θα έκανε τα αδύνατα δυνατά να φέρει ως λάφυρο πολύτιμο ακόμη και το πιο δυσεύρετο βιβλίο. Εάν δεν το έβρισκε αυτός, τότε σίγουρα υπήρχε πρόβλημα. Το εν λόγω βιβλίο ανέβαζε απότομα τις μετοχές του στο αναγνωστικό χρηματιστήριο κάνοντας το κυνήγι του ακόμη πιο συναρπαστικό.

Κοντεύουν ήδη δυο χρόνια από τότε που η παλιά αγάπη του παλαιοβιβλιοπωλείου μας βρήκε μια δική της γωνιά στον Παράδεισο των νοσταλγικών μας αναμνήσεων. Η κ. Μαρία βγήκε στη σύνταξη κι η Νίκη ακολούθησε άλλη επαγγελματική οδό, ξέχωρη από το άμεσο μέλλον του αγαπημένου μαγαζιού που σε λίγο καιρό φιλοξένησε ένα νέο εμπορικό σχήμα, τις εκδόσεις Δωδώνη. Έκανα αργά ένα βήμα πίσω, έσφιξα πιο δυνατά τις τσάντες που κρατούσα στα χέρια μου κι έστριψα στη γωνία προς την πλατεία Κάνιγγος. Σαν να ήταν χθες! Σαν να μη θες να το δεχτείς, να μάθεις να ζεις με την απώλειά του, να μετράς μαζί την ευγνωμοσύνη και την πίκρα της φυγής, να εννοείς την απώλεια ως ανάγκη, να συνεχίζεις εν τέλει τα βήματά σου σε έναν, σε πολλούς, νέους προορισμούς. Στη ζυγαριά των αισθημάτων ό,τι σε δένει με ένα μέρος δε σβήνει ποτέ. Κρατά ες αεί τη δική του ταυτότητα, το δικό του χώρο στον κήπο των αναμνήσεών σου, φυλά τα δικά του μυστικά βαθιά μέσα σου και τα δικά σου στους δικούς του χώρους.

Τα βιβλιοπωλεία που έκλεισαν στην Αθήνα έκτοτε, κυρίως λόγω της κρίσης, ήταν σίγουρα πολλά και η παύση της λειτουργίας τους έκανε σίγουρα κάποιες μικρές ή μεγάλες παρελάσεις από δελτία ειδήσεων, ηλεκτρονικά μέσα και στήλες περιοδικών ή εφημερίδων. Η σημασία κάθε τέτοιας είδησης υπήρξε σίγουρα βαρύνουσα καθώς με αυτή συνδέονταν όχι μόνο οι οικογένειες των εργαζομένων στα βιβλιοπωλεία, όχι απλά η ιστορία κι η παράδοση κάθε επαγγελματικού χώρου αλλά και το σύνολο όλων εκείνων που για χρόνια πολλά δέθηκαν με τα μέρη, τα βιβλία και τα πρόσωπα που φιλοξενούσαν. Το Μικρό Μοναστηράκι δεν έκανε τον ίδιο εκκωφαντικό θόρυβο στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ίσως να φταίει το προδιαγεγραμμένο της απόφασης κλεισίματός του λόγω συνταξιοδότησης, ή ακόμη το ότι ως εμπορικό σχήμα δεν είχε την ίδια εμβέλεια με άλλα γνωστά μεγάλα αθηναϊκά βιβλιοπωλεία. Δεν γίνεται να μετράνε όλα το ίδιο για τον καθένα. Ούτε στην παρουσία ούτε στην απουσία.

Όπως σε κάθε απώλεια ωστόσο, για εμάς που το Μικρό Μοναστηράκι υπήρξε αγαπημένος τόπος που τίμησε πολλές από τις αναγνωστικές αναζητήσεις μας και φιλοξένησε αναρίθμητα χτυποκάρδια βιβλιοθηρικής έκπληξης, οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ πρώτα στους ανθρώπους που δίνοντας της ψυχή τους για τη λειτουργία του, μας χάρισαν κάποιες από τις ομορφότερες στιγμές μας στα ποιητικά, επιστημονικά, λογοτεχνικά, και κάθε είδους αναγνωστικά ταξίδια που σχεδιάζαμε με χάρτες βιβλία και καπετάνιους συγγραφείς. Ξεχωριστά στην κ. Μαρία, στον κ. Άρη, στη Νίκη κι ύστερα στον Αντώνη, την αδερφή της κ. Μαρίας και στη Ναταλία.

Την επόμενη φορά που θα περάσω από το τέρμα της οδού Γραβιάς στην Αθήνα, θα μπω δήθεν τυχαία στο νέο βιβλιοπωλείο της Δωδώνης και για χάρη όσων αγαπήσαμε το Μικρό Μοναστηράκι θα κάνω ένα τελευταίο βιβλιοθηρικό μνημόσυνο της παλιάς αγάπης που πήγε στον Παράδεισο. Όλο και κάποιο εξαντλημένο βιβλίο θα εμφανιστεί στα χέρια μου, είμαι βέβαιος!

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Για 15 περίπου χρόνια, αυτό το παλαιοβιβλιοπωλείο ήταν το επίκεντρο της σαββατιάτικης γιορτής μιας παρέας εκλεκτών φίλων: η έκπληξη από την ανακάλυψη των χαμένων βιβλίων που χρόνια αναζητούσαμε, κορυφωνόταν σε πανηγύρι χαρούμενης συζήτησης που συνόδευε τον καφέ στην πλατεία Εξαρχείων. Μακάρι να μην το λησμονήσουμε ποτέ όσοι το ζήσαμε...